In mijn serie ‘Verdwenen dorpen van de Ommelanden’ ben ik op zoek naar bijzondere plaatsjes in de Groninger Ommelanden die hun status als 'dorp' ergens in de geschiedenis zijn verloren. Die dorpjes kunnen zijn verdwenen door ontvolking, oprukkende industrie, overstromingen - noem maar op. Soms is een boerderij, een wierde of een oud kerkhofje het enige wat er nog van over is. Dit keer bevind ik me in het het gehucht Wierhuizen.
Hoog boven in de provincie, aan de weg van het stille dorpje Broek naar het veel drukkere Pieterburen, ligt een eenzaam kerkhofje. Het is niet te missen: in een uitgestrekt landschap met enkel nog dijken en uiterwaarden, valt de met bomen omzoomde wierde redelijk uit de toon. Welkom in Wierhuizen, een gehuchtje bestaande uit enkele huisjes en boerderijen. Ik kom vanuit Pieterburen gefietst en geniet van de plotselinge rust: het moment dat je de dorpskern van het toeristische Pieterburen uit fietst, is het stil. In de bocht naar het kerkhofje van Wierhuizen sta ik een tijdje stil om foto’s te maken van een magnifiek plaatje: hoge korenaren en kleurige bloemen, die samen een vrolijk en zomers geheel vormen. Ik spot al snel mijn favoriete bloemen: felrode klaprozen (papavers, poppies), wuivend in de wind.
Bij de ingang naar het kerkhof staat een informatiebord. Het kerkhof markeert één van de acht Landmerken; dit zijn spannende plekken langs de Groningse Waddenkust voor jongeren en gezinnen. Landmerken is een samenwerkingsproject van Stichting Oude Groninger Kerken en Stichting Landschapsbeheer Groningen. Een landmerk is een oriëntatiepunt in het landschap, en dat is Wierhuizen –met zijn aparte verschijning in het polderlandschap – zeer zeker.
Ik worstel eventjes met het hekje, maar uiteindelijk zwaait dat open. Het moment dat ik het kerkhofje op loop, is het gedaan met de stilte. Hoog boven mijn hoofd vliegen straaljagers. De F16’s komen vanaf de vliegbasis in Leeuwarden en oefenen vaak boven het Waddengebied; dit is niet de eerste keer dat ik ze tegenkom op één van mijn fietstochten. Ik kijk omhoog en daar gaan ze, als gestroomlijnde zwarte vogels in een zilveren lucht.
Wierhuizen was ooit een dorp van behoorlijke omvang. Het kerkhofje stamt uit de twaalfde eeuw en het is waarschijnlijk dat toen ook de kerk gebouwd werd. Helaas kwam er een abrupt einde aan het dorpsleven in Wierhuizen. In de nacht van 24 op 25 december 1717 sloeg de allesverwoestende Kerstvloed toe: het hele gebied van de noordelijke Nederlanden tot aan Sleeswijk Holstijn werd door een stormvloed overspoeld met water. In de provincie Groningen vielen 2100 slachtoffers. Wierhuizen werd bijzonder slecht getroffen: bijna het hele dorp werd weggevaagd en veertig mensen kwamen om het leven, om over de veestapels nog maar te zwijgen. Het dorpje kwam de klap niet meer te boven. De zwaar beschadigde kerk werd afgebroken en de overlevenden trokken meer landinwaarts om daar hun leven weer op te bouwen. De wierde raakte in eenzame vergetelheid. Toch bleef de begraafplaats in gebruik.
Bijna driehonderd jaar na de Kerstvloed wandel ik over de lege plaats waar ooit het kerkje heeft gestaan. Aan de noordkant van de wierde bevindt zich het begraafplaatsje; aan de zuidzijde een grasveld met daarop nog enkele oude grafstenen, een klein stenen huisje en een kunstwerk. Ik loop langzaam een rondje en lees de informatie. Het kunstwerk heet Irréel en is in 2009 gemaakt door de uit Benin afkomstige kunstenaar Meschac Gaba. Aan de vorm is duidelijk te herkennen dat het hier om het skelet van een kerk gaat – maar veel kleiner dan een ‘echte’ kerk.
 |
| Irréel |
 |
| Irréel |
Het kleine stenen huisje blijkt een negentiende-eeuws baarhuisje te zijn, in onze prachtige taal ook wel een liekhoeske genoemd. Hier werden door de dorpsbewoners hun doden opgebaard, als ze daar thuis geen plek voor hadden – en als de gestorvene was overleden aan een besmettelijke ziekte, moest die natuurlijk sowieso opgebaard worden in het baarhuisje. De deur naar het onlangs opgeknapte baarhuisje is open. Binnen is een mini-expositie te bezichtigen met het thema ‘de zee geeft en neemt’. Er hangt ook een bel die geluid kan worden. Dat snap ik niet. Waar hebben lijken een bel voor nodig? Gelukkig staat het uitgelegd: het kwam vroeger namelijk nog wel eens voor dat personen te vroeg doodverklaard werden. De bel is dus een speciaal voor schijndoden ontwikkelde constructie: mocht iemand onverhoopt wakker worden, kon diegene aan de bel trekken om de Wierhuister inwoners te laten weten dat ze nog niet van hem of haar af waren.
 |
| Baarhuisje, Wierhuizen |
 |
| Binnenkant van het Baarhuisje |
Tot slot neem ik een kijkje bij de begraafplaats. Aan het uiteinde staan twee statige, zandkleurige stenen. Het zijn Commonwealth Graves. Dit zijn de militaire begraafplaatsen van strijdkrachten uit de Gemenebest die tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog zijn gesneuveld. Dit zijn er 1.7 miljoen en ze liggen over de hele wereld verspreid. Er liggen papieren ‘remembrance poppies’ voor, die sinds 1921 worden gebruikt om de gevallenen te herdenken. Deze twee jongemannen van 26 en 29 jaar vlogen voor de Royal Air Force (RAF), de Britse luchtmacht, en verloren hun leven hier bij Wierhuizen.
Bronnen
Landmerken. ''Het dorp Wierhuizen''. http://www.landmerken.nl/locaties/wierhuizen/het-dorp-wierhuizen/
Marnegebied. ''Het baarhuisje van Wierhuizen.'' http://www.marnegebied.nl/baarhuisje_wierhuizen.html
Rij er vaak langs, nu met andere gedachten dank je wel.
BeantwoordenVerwijderenDankjewel voor dit compliment Thijs!
Verwijderen